Mae ffracsiynau’n cynrychioli rhan o rif cyfan. Gall ffracsiynau, degolion a chanrannau i gyd rannu’r un gwerthoedd ac fe allai fod yn ddefnyddiol gwybod sut i drosi rhyngddyn nhw.
Mae’n anodd gweld beth fyddai’r ateb o adio \(\frac{1}{2}\) ac \(\frac{1}{3}\). Wrth ailysgrifennu’r ffracsiynau gyda rhif cyffredin ar y gwaelod (sef \({6}\) yn yr achos hwn) mae’n haws gweld yr ateb.
Felly, i adio neu dynnu ffracsiynau:
\[\frac{1}{2} + \frac{1}{3} = \frac{3}{6} + \frac{2}{6} = \frac{5}{6}\]
\[\frac{7}{10} - \frac{2}{5} = \frac{7}{10} - \frac{4}{10} = \frac{3}{10}\]
Beth ydy \(\frac{1}{4} + \frac{1}{3} =~?\)
\[\frac{1}{4} + \frac{1}{3}= \frac{3}{12} + \frac{4}{12} = \frac{7}{12}\]
I adio rhifau cymysg, mae fel arfer yn haws trin y rhifau cyfan a’r ffracsiynau ar wahân:
Felly:
\[{3}\frac{1}{3}+{4}\frac{1}{2}={7}+ \frac{1}{3}+\frac{1}{2} = {7}+\frac{2}{6}+\frac{3}{6}={7}\frac{5}{6}\]
Cyfrifa \({6}\frac{4}{5}+{2}\frac{3}{10}\)
\[{6}\frac{4}{5}+{2}\frac{3}{10}={8}+ \frac{4}{5}+\frac{3}{10} ={8}+\frac{8}{10}+\frac{3}{10}={8}\frac{11}{10}={9}\frac{1}{10}\]
Sylwa fod angen un cam ychwanegol yma gan fod \(\frac{11}{10}\) yn ffracsiwn pendrwm.
Gallwn ni dynnu yn yr un ffordd: \({3}\frac{4}{5}-{2}\frac{3}{10}={1}+\frac{4}{5}-\frac{3}{10} ={1}+\frac{8}{10}-\frac{3}{10}={1}\frac{5}{10}={1}\frac{1}{2}\)
Ond rhaid bod yn barod ar gyfer enghreifftiau ychydig mwy cymhleth:
\[{4}\frac{1}{6}-{2}\frac{2}{3}={2}+ \frac{1}{6}-\frac{2}{3}={2}+\frac{1}{6}-\frac{4}{6}\]
Nawr rhaid ysgrifennu un o'r unedau fel ffracsiwn gyda \({6}\) ar y gwaelod:
\[={1}+\frac{6}{6}+\frac{1}{6}-\frac{4}{6}={1}\frac{3}{6}={1}\frac{1}{2}\]
Dull arall o adio a thynnu rhifau cymysg ydy eu newid yn ffracsiynau pendrwm:
\[{3}\frac{1}{3}+{4}\frac{1}{2}=\frac{10}{3}+\frac{9}{2}=\frac{20}{6}+\frac{27}{6}=\frac{47}{6}= {7}\frac{5}{6}\]
Cyfrifa \({5}\frac{3}{8}-{3}\frac{3}{4}\)
\[{5}\frac{3}{8}-{3}\frac{3}{4}={2}+ \frac{3}{8}-\frac{3}{4} ={2}+\frac{3}{8}-\frac{6}{8}={1}+\frac{8}{8}+\frac{3}{8}-\frac{6}{8}={1}\frac{5}{8}\]
Neu \({5}\frac{3}{8}-{3}\frac{3}{4}=\frac{43}{8}-\frac{15}{4}=\frac{43}{8}-\frac{30}{8}=\frac{13}{8}={1}\frac{5}{8}\)