Amonia

Mae amonia, NH₃, yn ddefnydd crai pwysig wrth gynhyrchu gwrteithiau. Mae rhywfaint o’r amonia yn cael ei drawsnewid yn asid nitrig sydd ei hun yn cael ei ddefnyddio i gynhyrchu gwrteithiau a ffrwydron. Mae amonia hefyd yn gynhwysyn defnyddiol mewn rhai hylifau glanhau.

Ffatri cynhyrchu amonia

Mae amonia yn gyfrwng hanfodol i ddarparu nitrogen o’r aer i blanhigion i’w galluogi nhw i adeiladu moleciwlau protein. Dydy planhigion ddim yn gallu defnyddio nitrogen yn uniongyrchol o’r aer. Mae angen i blanhigion amsugno cyfansoddion nitrogen, wedi’u hydoddi mewn dŵr, drwy eu gwreiddiau.

Heb wrteithiau synthetig, seiliedig ar amonia, fyddai’r byd ddim yn gallu tyfu digon o fwyd i fwydo ei boblogaeth.

Profion am amonia ac ïonau amoniwm

Mae amonia, NH₃, yn nwy alcalïaidd ac felly mae’n troi papur litmws coch llaith yn las.

Gallwn ni adnabod ïonau amoniwm (NH₄⁺) – sydd mewn cyfansoddion amoniwm fel amoniwm clorid, amoniwm nitrad ac amoniwm sylffad – drwy wresogi hydoddiant o’r ïonau gyda sodiwm hydrocsid. Mae’r adwaith hwn yn cynhyrchu nwy amonia, fel mae’r hafaliad ïonig yn ei ddangos.

NH₄⁺(dyfr) + OH^–(dyfr) → NH₃(n) + H₂O(h)

Yna, gallwn ni brofi’r nwy amonia sy’n cael ei ryddhau fel sydd wedi’i ddisgrifio uchod.