Cymunedau gwledig cynaliadwy

Mae cymunedau cynaliadwy yn lleoedd sy’n gallu cefnogi anghenion pawb sy’n byw yno, gan ddarparu ansawdd bywyd da i ni heddiw ac i genedlaethau’r dyfodol.

Olwyn Egan

Wrth adeiladu ardaloedd neu gymunedau cynaliadwy, gall daearyddwyr ddefnyddio Olwyn Egan i asesu pa mor gynaliadwy yw’r gymuned neu’r syniad sy’n cael ei ddatblygu. Er enghraifft, gall adeiladu canolfan hamdden newydd mewn ardal wledig helpu i wneud yr ardal yn fwy cynaliadwy os yw’n bodloni rhai neu’r rhan fwyaf o feini prawf Olwyn Egan. Ar y llaw arall, gall tref newydd yn ei chyfanrwydd gael ei hystyried yn gynaliadwy os bydd y rhan fwyaf neu bob un o feini prawf Olwyn Egan yn cael eu bodloni.

I rywbeth fod yn gynaliadwy dylai fodloni y rhan fwyaf neu bob un o feini prawf Olwyn Egan

Mae llawer o enghreifftiau o gymunedau neu ddatblygiadau sy’n cael eu hystyried yn gynaliadwy mewn ardaloedd gwledig ledled Cymru.

Adeiladau chwaraeon cenedlaethol

Mae digwyddiadau hwylio blynyddol yn cael eu cynnal yn yr academi hwylio genedlaethol ger Pwllheli. Mae rhagor o ymwelwyr yn hwb i’r economi wledig leol. Maen nhw’n aros mewn gwestai, llety gwely a brecwast a meysydd gwersylla/carafanio lleol. Mae’r clwb hwylio ei hun yn cyflogi llawer o weithwyr amser llawn ac yn recriwtio gweithwyr rhan-amser yn ystod digwyddiadau mawr. Mae gan yr adeilad hefyd ganolfan gynadleddau busnes fawr y gall busnesau ei defnyddio ar gyfer digwyddiadau. Mae busnesau lleol, fel tai bwyta, siopau chwaraeon a siopau anrhegion, hefyd yn elwa o’r sgil effeithiau. Mae’r ffactorau hyn yn cynhyrchu swyddi amser llawn a rhan-amser sy’n cyfrannu tuag at yr effaith luosydd gadarnhaol.

Gwyliau cenedlaethol

Mae’r Sioe Fawr a’r Ffair Aeaf, sy’n cael eu cynnal yn flynyddol yn Llanelwedd ger Llanfair-ym-Muallt, yn enghreifftiau o fentrau cymunedol cynaliadwy sy’n ymwneud â’r amgylchedd. Mae’r sioe amaethyddol bedwar diwrnod a’r Ffair Aeaf sy’n para am ddeuddydd yn llawn gweithgareddau diwylliannol a chymdeithasol amrywiol. Er bod llawer o’r gweithgareddau’n gysylltiedig ag amaethyddiaeth, mae llawer o weithgareddau eraill hefyd, fel digwyddiadau chwaraeon, perfformiadau cerddorol ac arddangosfeydd coginio. Yn ystod gweddill y flwyddyn, mae maes y sioe yn gartref i Undeb Cenedlaethol y Ffermwyr (yr NFU) a gwasanaethau bancio ac yswiriant arbenigol i gefnogi ffermwyr lleol a chymdeithasau amaethyddol ledled Cymru.

Ysgolion newydd

Mae ysgolion newydd wedi cael eu hadeiladu mewn llawer o ardaloedd gwledig ledled Cymru. Mae cyfraddau genedigaethau’n gostwng at ei gilydd mewn pentrefi gwledig traddodiadol, ac mae hyn wedi gorfodi rhai awdurdodau lleol i gau ysgolion bach sydd wedi mynd yn rhy gostus i’w cynnal a’u gweithredu. Ym Mhowys, mae’r Cyngor wedi penderfynu cau dwy ysgol gyfun a sefydlu un ysgol lawer mwy yn eu lle. Bydd yr ysgol newydd yn fwy ystyriol o’r amgylchedd na’r ddwy ysgol hŷn.

Nodweddion ysgol newydd

• Bydd waliau, nenfydau a lloriau wedi’u hinswleiddio’n dda yn cadw gwres i mewn ym misoedd y gaeaf ac yn ei adlewyrchu ym misoedd yr haf, gan sicrhau nad yw ystafelloedd yn mynd yn rhy boeth.
• Bydd egni adnewyddadwy’n darparu canran helaeth o drydan a gwres, drwy baneli solar, tyrbinau gwynt a phympiau ffynhonnell aer.
• Bydd golau naturiol yn llenwi’r adeilad, gan leihau’r angen am drydan.
• Bydd y gegin yn defnyddio bwyd lleol, gan leihau costau cludiant ac allyriadau llygredd, yn ogystal ag annog ailgylchu a chompostio. Bydd cynlluniau cerdded i’r ysgol a siediau beiciau’n annog disgyblion i gerdded neu feicio i’r ysgol yn ddiogel yn ystod y flwyddyn.
• Ar dir yr ysgol, bydd rhandir, gwelyau uwch, pyllau dŵr a choed wedi’u plannu yn helpu’r ysgol i fod yn fwy ystyriol o’r amgylchedd.
• Yn ogystal, bydd mannau y tu allan yn cysgodi disgyblion rhag gwyntoedd oer y gogledd a bydd deunyddiau wedi’u hailgylchu yn cael eu cynllunio’n artistig i gynnig lleoedd eistedd.

Mae’n bosibl cynllunio ysgolion i fod yn fwy cynaliadwy o safbwynt economaidd, cymdeithasol ac amgylcheddol mewn llawer o ffyrdd

Trafnidiaeth

Mae mentrau trafnidiaeth gynaliadwy amrywiol wedi cael eu rhoi ar waith hefyd mewn lleoliadau gwledig ledled Cymru. O rannu ceir, i gynlluniau cludiant cyhoeddus trydan/hybrid, rydym wedi gweld llawer o ddatblygiadau newydd.