بی‌طرفی در گزارشدهی از جنگ
گزارشدهی از جنگ، نقش مهمی در ایجاد ذهنیت و حس همدردی برای طرفین درگیر بازی می‌کنند. در این‌باره مطلب حنان حبیب‌زی، خبرنگار باسابقه افغان را بخوانید که سال‌های زیادی را صرف همکاری با بی‌بی‌سی و تهیه گزارش از مناطق جنگی کرده است.
گزارش خبرنگار یک رسانه درباره جنگ ممکن است گمان خوب مردم را درمورد یک فرد یا گروه به بدگمانی تبدیل کند، یا این‌که دیدگاه مردم را به مخالفت یک فرد یا گروه بکشاند، و یا مردم را ترغیب به حمایت شخصی ویژه یا گروهی خاص کند و یا هم این‌که این گزارش سبب شود جنگ شدیدتر شده و خشونت بیشتر شود.
بسیاری از خبرنگاران می‌کوشند که بی‌‍طرف بمانند. اما گاهی خبرنگار آگاهانه یا ناآگاهانه یک طرف نبرد قرار می‌گیرد. برای مثال، گاهی افراد معروف و صاحب‌نظران تاثیرگذار یک طرف گزارش بوده و دیدگاه طرف مقابل را به صورت درست انعکاس نمی‌دهند. این امر سبب می‌شود که شنوندگان، بینندگان و خوانندگان رسانه علیه یک گروه یا گروه دیگر موضع جدیدی اختیار کنند و این کار ممکن است سبب بروز خشونت لفظی و فزیکی شود و بر وخامت وضع بیافزاید.
رسانه‌ها در ایجاد ذهنیت و تغییر دیدگاه مردم نقش مهمی بازی می‌کند، بنابراین لازم است که خبرنگار در گزارش خود بگوید واقعا چه می‌گذرد. اگرچه کشف حقایق در میدان نبرد کار آسانی نیست، اما برای خبرنگاری که با تهیه گزارش از مناطق جنگی سروکار دارد گاهی آسان و گاهی چالش‌آفرین خواهد بود. با این‌که امنیت خبرنگار در اولویت قرار دارد، گاهی گزارش از میدان نبرد به قیمت جان یک خبرنگار تمام می‌شود.
بنابراین خبرنگارانی که از میدان جنگ گزارش می‌دهند، باید برای تهیه گزارش آمادگی لازم را داشته باشند. به همین منظور درنظرگرفتن نکات زیر بسیار مهم است.
دستور کار و بررسی وضعیت
یک خبرنگار پیش از تهیه گزارش باید از جنگ تصویر درستی از آن داشته باشد. برای مثال، بداند که خسارات ناشی از جنگ و ادامه آن شامل چه چیزهایی می‌شود. خبرنگار باید بتواند در گزارشش میان واقعیات جنگ و توجیه‌ها و بهانه‌ها فرق بگذارد. برای همین بسیار مهم است که خبرنگار به مسائل زیر توجه داشته باشد.
- آیا واقعاً می‌دانم که چه می‌گذرد؟
- آیا به‌خوبی می‌دانم که کدام گروه‌ها در این جنگ نقش دارند؟
- آیا می‌دانم که چه عواملی باعث شروع جنگ شد؟
- در جنگ میان دو طرف، اکثراً هر دو طرف بدون این‌که به مردم توجه کنند، خانه‌ها روستاها را به میدان جنگ تبدیل می‌کنند. خبرنگار باید از خود بپرسد که آیا می‌دانم که بر مردم محل چه می‌گذرد؟
- در بسیاری از موارد طرفین جنگ به خسارات نظامی فکر نمی‌کنند و خساراتی که جنگ به محیط زیست وارد می‌کند برای شان مهم نیست. برای همین خبرنگار باید از خسارات ناشی از جنگ مطلع باشد.
- در بسیاری از موارد دو طرف جنگ، یا حداقل یکی از طرفین، حقایق را پنهان می‌کنند. برای همین خبرنگار باید برای دسترسی به این حقایق به منبع دیگری مثل شاهدان عینی مراجعه کند.
دسترسی به منابع
یکی از مسائل مهم برای یک خبرنگار دسترسی به منابع است. از جمله طرفین جنگ، شاهدان عینی و همچنین افراد محلی. گاهی نبود یک یا دو منبع سبب می‌شود که حمایت شنوندگان به یکی از طرفین جنگ معطوف شود. پس خبرنگار لازم است که گزارش خود را با دقت کامل و با در نظر گرفتن دیدگاه طرفین دخیل در جنگ، شاهدان عینی و افراد حاضر در میدان نبرد تهیه کند. به این ترتیب توازن گزارش حفظ می‌شود و اصل بی‌طرفی رعایت می‌شود.
بعضی وقت‌ها دو گروه درگیر برای حضور در رسانه‌ها با یکدیگر رقابت می‌کنند. شاید در ظاهر مشخص نباشد، ولی برای خبرنگار لازم است که کاملاً آماده باشد و ناخواسته باعث شهرت بخشیدن به یکی از طرفین جنگ نشود و با گزارشش به طولانی‌تر شدن جنگ کمک نکند.
